De mediator staat tussen de partijen en laat de conflictpartijen hun geschil zelf oplossen en blijft bewust inhoudelijk op afstand. De mediator onderzoekt waar de belangen van de partijen liggen, waar ze botsen en waar de pijn zit, maar draagt geen oplossing aan voor het oplossen van het conflict. De mediator heeft geen mening over de door partijen genomen oplossing voor hun conflict. De “zitting” is niet openbaar. Alles wat besproken wordt is geheim. Alle gemaakte afspraken worden vastgelegd in een vaststellingsovereenkomst waarna de partijen aangeven of deze al dan niet voorzien moet worden van een executoriale titel. Over het gedeelte waarop partijen het niet een zijn geworden kan een beslissing worden voorgelegd aan de deskundig rechter. Veelal is er na het mediation proces de relatie tussen de conflicterende partijen verbeterd omdat de partijen onder begeleiding van de mediator naar elkaar hebben geluisterd en hierdoor begrip hebben voor elkaars belangen. De rechter doet aan waarheidsvinding en spreekt recht door het toepassen van rechtsregels op de rechtsfeiten die hij/zij tijdens de openbare zitting heeft gehoord. Een openbare zitting is dus echt openbaar, ook voor naasten uit de omgeving waar je jou verhaal liever niet mee zou willen delen. Dus niets is geheim. De rechterlijke uitspraak is bindend voor de partijen die betrokken zijn bij de rechtszaak. Er bestaat dus altijd een verliezende en winnende partij. Veelal is de relatie na de uitspraak blijvend verstoord.